Platin (Pt) (1748 ?)

2013-12-04 06:12

        Platin còn có tên gọi là bạch kim (vàng trắng). Giống như vàng ở chỗ, .

người ta tìm thấy nó ở dạng tự sinh lẫn với vàng, rất nặng, không bị oxi hóa, nhưng khác vàng ở chỗ nó có màu trắng.

       Platin được tìm thấy từ bao giờ? Thật khó mà trả lời chính xác. Khảo cổ đã tìm thấy một cái hộp bằng platin trong mộ của nữ hoàng Sapenepit thế kỉ 7 TCN. Những người cổ Hi Lạp và La Mã có nhắc đến một loại hợp kim mà sau này các nhà khoa học cho rằng đó là hợp kim của platin, nhưng nhiều nhà khoa học khác lại tin tưởng rằng đó là hợp kim của vàng và bạc.

      Cái gì đã cản trở làm cho platin “thua kém” vàng một thời gian dài? Đó là nhiệt độ nóng chảy quá cao của nó (1769 độ C)!

      Trong thế kỉ 16 và 17, những người thực dân Tây Ban Nha đã chở không biết cơ man là vàng, bạc, châu báu từ Châu Mỹ về nước. Một lần, khi đi dọc theo một con sông Côlôbia, họ tìm thấy vàng và những hạt kim loại màu trắng rất nặng. Vì không có cách nào để làm nóng chảy thứ kim loại này, những người Tây Ban Nha thấy nó là vô tích sự, chỉ tổ gây khó khăn cho việc tinh chế vàng, do đó họ đặt tên cho kim loại này là “platin”, có ngĩa là “bạc xấu”.

      Mặc dù vậy, họ cũng mang về Tây Ban Nha và bán platin với giá rất rẻ so với bạc. Nhưng những tay thợ kim hoàn nước này không phải tay vừa. Họ tìm ra bí mật có thể nẫu lẫn platin với vàng được. Thế là xuất hiện những đồ trang sức “dởm” và những đồng bạc giả. Vua Tây Ban Nha biết được bèn ra lệnh cấm nhập platin và đem đổ tất cả kho dự trữ platin xuống biển và sông sâu.

      Về phương diện khoa học, từ năm 1557 nhà khoa học Ý Scaligơ (G. Scaliger) đã mô tả một thứ kim loại trắng tìm thấy ở Nam Mỹ. Hai thế kỉ trôi qua. Việc Hàn lâm khoa học Pari gửi một đoàn thám hiểm sang các thuộc địa Tây Ban Nha. Khi về nước, một viên trung úy trẻ người Tây Ban Nha Ungioa trong đoàn thám hiểm đã viết một cuốn sách “Bản tường trình lịch sử về chuyến đi Nam Mỹ” và in tại Mađri năm 1748.

      Trong sách tác giả nói rằng có một số mỏ vàng phải bỏ không khai thác vì trong quặng chứa hàm lượng platin cao.

      Hai năm sau một số nhà hóa học Anh, trong đó có Oatxơn (W.Watson) đã nghiên cứu và mô tả tỉ mỉ kim loại mới này. Tháng mười một năm 1750, Oatxơn công bố về sự tìm ra một kim loại mới mà ông gọi là “platino – del – pinto”.

      Công trình này đã gây sự chú ý của nhiều nhà khoa học. Đến năm 1752, nhà hóa học Thụy Sĩ Sepfơ (H.Scheffer) công bố một báo cáo chi tiết về platin. Sau đó nhiều bài báo tương tự xuất hiện. Đến năm 1722, Sickingken (C.Von Sickingen) nghiên cứu tỉ mỉ những tính chất cuả platin, hợp ki của nó với vàng, bạc. Ông cũng nghiên cứu tính tan của kim loại này trong nước cường toan. Đặc biệt, ông đã dùng amoni clorua để kết tủa platin từ dung dịch. Đáng tiếc, những kết quả nghiên cứu này mãi đến 10 năm sau mới công bố.

       Tóm lại, tên đặt năm nào là năm tìm ra platin? 1748? 1750? Và ai xứng là tác giả tìm ra kim loại quý giá này?

       Vàng, bạc là bạn lâu đời của loài người, nhưng platin( cũng như những nguyên tố thuộc họ platin) là bạn của nền văn minh loài người. Platin bị chê oan là của “dởm”, của “giả”, vì nền văn minh của thế kỉ 16 và 17 chưa đủ để thấy được giá trị cuả nó.

       Cuối thê kỉ 20, platin quý hơn vàng, những đồ trang sức bằng vàng có lẫn platin còn giá trị hơn vàng nguyên chất. Đồng tiền làm bằng platin ngày nay là của hiếm và được lưu giữ trong viện bảo tàng thế giới.

       Platin có nhiệt độ nóng chảy cao, lại có độ bền hóa học cao hơn cả vàng, nên platin được dùng để làm những chén nung trong các phòng thí nghiệm hiện đại. Hợp kim gồm platin và rodi (dòng họ platin) được dùng làm cặp nhiệt độ để đo nhiệt độ cao (đến khoảng 1600C). Mẫu đơn vị khối lượng (kg) và đơn vị chiều dài (m) cuả thế giới ngày nay làm bằng platin và iriđi (dòng họ platin).

       Có những phản ứng hóa học chậm như rùa, nhưng chỉ cần có mặt chất xúc tác thì phản ứng ngay tức khắc. Một trong các chất xúc tác quan trọng là platin.

       Mọi người đã từng dùng bật lửa ga rồi chứ? Kể ra cũng đã văn minh rồi đấy nhỉ. Nhưng dù sao cũng phải bật bánh xe răng. Cách đây không lâu, những nhà phát minh Hungari sản xuất ra một bật lửa kiểu mới. Chỉ cần mở nắp là có ngọn lửa và không bao giờ tắt. Phản ứng cháy giữa nhiên liệu và không khí xảy ra được là nhờ có xúc tác. Chính ở chỗ thoát ra nhiên liệu, các nhà sáng chế đã đặt một cái vòng nhỏ bằng platin.

      Ứng dụng của latin nói trên, chắc chắn mọi người đã biết trong nhiều , ở đây xin trình bày hai câu chuyện vui nhỏ:

  • Cách đây không lâu tại Luân Đôn (thủ đô nước Anh), người ta quảng cáo một bộ quần áo “bikini – mini” với giá......50 nghìn đô la! Lý do: trong chất liệu vải và phần trang trí đều có pha sợi platin óng ánh nên bộ quần áo mới có giá “trên trời” như vậy. Và chắc  hẳn, khi người mẫu trình diễn bộ quần áo này thì phải có nhân viên vũ trang xuất hiện để bảo vệ.
  • Gương soi thế kỉ 20. Lợi dụng tính chất dễ bám vào thủy tinh của kim loại platin, người ta tráng lên thủy tinh một lớp mỏng platin, các cửa hàng lớn bây giờ đều được trang bị những tấm kính như thế. Ở ngoài nhìn vào, những tấm kính trong suốt có thể thấy tất cả đồ đạc bày trong cửa hàng. Nhưng khi đứng trong nhìn ra thì đó là những tấm gương soi  như thật.

Có thể bạn quan tâm

Thí nghiệm vui

 

 

 

 

 

 

Truyện thơ hóa học